Aan de totstandkoming van deze digitale encyclopedie wordt nog gewerkt.

De burgemeester Smits van Oyenstraat

Uit De historische en eigentijdse encyclopedie van Eindhoven
Versie door Jfmhusken (overleg | bijdragen) op 18 aug 2015 om 09:58
(wijz) ← Oudere versie | Huidige versie (wijz) | Nieuwere versie → (wijz)
Ga naar: navigatie, zoeken
Burgemeester Johan Theodor Smits van Oyen (1828-1898), burgemeester van Eindhoven van 1853 tot 1885.

De burgemeester Smits van Oyenstraat

Toen ik onlangs op zoek was naar een adres in de Engelsbergen, ontdekte ik plotseling het straatnaambordje "Burgemeester Smits van Oyenstraat". De straat bleek deel uit te maken van een burgemeestersbuurtje, waarvan ik nog niet eerder had gehoord. Schandelijk natuurlijk dat ik mijn eigen woonplaats zo slecht ken! Tot mijn verontschuldiging kan ik slechts aanvoeren, dat onze stad zo langzamerhand ook wel erg groot is geworden en dat het drempelbestand, dat nog harder is gegroeid, bepaald niet uitnodigt tot geregelde ontdekkingstochten. Maar dit terzijde. Het gaat hier om de straatnaam.

Toen in het begin van deze eeuw in de Bergen een nieuwe woonwijk werd aangelegd, besloot het gemeentebestuur van die gelegenheid gebruik te maken om de 19e-eeuwse burgemeester Jan Smits met een straatnaam te vereren en zo kwam er in 1905 een Burgemeester Smitsstraat. Na de annexatie in 1920 was het dringend nodig het straatnamenbestand te herzien, onder meer omdat er nogal wat doublures voorkwamen. De directeur van gemeentewerken G. Tjaden kreeg daarom de opdracht een raadsvoorstel voor te bereiden en daarin in verband met de komende stadsuitbreidingen ook een groot aantal nieuwe namen op te nemen. Tjaden pakte de zaak serieus aan en stelde allereerst een aantal criteria op waaraan de namen moesten voldoen. Het eerste was dat de naam zo kort mogelijk moest zijn. "Onnodige lengte kost tijd van schrijven in registers, van adressen e.d.", liet deze praktische man aan de gemeenteraad weten en hij stelde daarom voor aanduidingen als "Burgemeester" te laten vervallen.

De Raad was het daarmee eens en de naam Burgemeester Smitsstraat werd gewijzigd in Smitsstraat. Wel laat het onderschrift op het naambordje de belangstellenden weten, dat de straat genoemd is naar de man die tussen 1853 en 1885 burgemeester van Eindhoven was. Later zijn bij het vaststellen van straatnamen blijkbaar andere criteria gaan gelden. Dat behoefde niet altijd nadelige gevolgen te hebben. Aan de voormalige Burgemeester Verdijklaan bijvoorbeeld, woonden geen mensen en de naam zal dan ook niet dikwijls zijn geschreven. Bij de Burgemeester Smits van Oyenstraat ligt de zaak echter anders. En omdat straatnamen m.i. niet op de eerste plaats worden gegeven om eer te bewijzen aan de doden, maar om het leven voor de levenden wat gemakkelijker te maken, lijkt me dat het woordje "Burgemeester" beter weggelaten had kunnen worden.

Dat "van Oyen" trouwens ook, want ofschoon de familie zich sinds de aankoop van de heerlijkheid Oyen graag zo noemde, heette zij eigenlijk gewoon Smits. Vandaar ook die naam Smitsstraat! De naam Smits van Oyen werd pas vastgesteld bij koninklijk besluit van 10 juli 1926. Overigens blijkt nergens uit of de nieuwe straat opnieuw naar vader Jan of dit keer naar zoon Joseph Smits is genoemd. Afgaande op de overige namen in het wijkje lijkt de zoon het meest waarschijnlijk, maar het zou aardig zijn dat zeker te weten. Een eenvoudig onderschrift zou hier het verlossende antwoord kunnen geven.

En nu ik toch die onderschriften noem: in de jaren twintig heeft B. en W. ooit eens het besluit genomen om de naambordjes van onderschriften te voorzien. Dat was handig, dan wisten de mensen waaraan zij bij een straatnaam moesdenken. Blijkbaar is dat besluit later gewijzigd, want sedert enkele decennia krijgen de bordjes nu eens wel, en dan weer geen onderschrift. Hoe de huidige regels luiden, weet ik niet. Maar blijkbaar is het niet nodig te vermelden dat mr. H.A.T.M. Kolfschoten hier burgemeester was van 1946 tot 1957 en ir. H.B.J. Witte van 1959 tot 1973, terwijl het wel belangrijk wordt geacht, dat de Eindhovenaren weten dat Christina Bakker-van Bosse pacifiste en feministe was ergens in de periode tussen 1872 en 1951 en Carry Pothuis-Smit kamerlid en feministe tussen 1884 en 1964. De regel uit de jaren twintig lijkt me zinniger.


Jan Spoorenberg, 't Gruun Buukske 1992