Aan de totstandkoming van deze digitale encyclopedie wordt nog gewerkt.

De toestand van de Nederlands Hervormde kerk in Eindhoven

Uit De historische en eigentijdse encyclopedie van Eindhoven
Ga naar: navigatie, zoeken

De Hervormde gemeente in Eindhoven (1794-1814)

In het archief van de Nederlands Hervormde Kerk te Eindhoven c.a.1 is een minuut van een brief2 bewaard dd. 27 november 1814, geschreven door de kerkenraad van Eindhoven, Strijp en Stratum aan de heer Theodorus Ross, predikant te Veghel, in antwoord op diens circulaire missive3.

De inhoud van dit schrijven luidt als volgt:
-1. In de hoofdplaats Eindhoven bestaat de gemeente uit 76 zielen, te Strijp uit 8 en te Stratum uit 36.
-2. De grote kerk te Eindhoven4 is in 1794 tot een (brood)bakkerij voor het (Franse) leger ingericht. De kerk is daardoor te veel verzwakt en is op een vroege morgen gedeeltelijk ingestort, waarbij een Franse bakker om het leven is gekomen. Vervolgens5 is de kerk door de Roomsen genaast, die 22.300 gulden als schadevergoeding hebben ontvangen6, die zij tijdig voor in de 50% hebben verkocht en die de kerk prachtig hebben opgebouwd. Op gelijke wijze hebben de Roomsen de kerken in Strijp en Stratum gekregen mét al de kerkgoederen.
De gemeente is dus verstoken van al haar kerkgebouwen en heeft na het verlies van de kerk van Strijp gedurende meer dan 15 jaar in de eigen woning van de predikant de godsdienst moeten uitoefenen en waarnemen. De gemeente heeft zich moeten behelpen tot dat koning Louis7 haar (in 1809) 8.000 gulden heeft toegestaan (behalve de preekstoel en enkele oude banken, opgeslagen in de stalling van het huis van de predikant). Genoemde penningen werden besteed voor de bouw van een kerkje en de aankoop van een stuk land (voor 3.000 gulden) in 1812.
In 1813 is de eerste kerkelijke leerrede door de predikant in het nieuwe kerkje gedaan. De gemeente is met de voornoemde penningen tekort geschoten en is hierdoor nog met schulden bezwaard.
-3. Te Eindhoven is geen pastorie voor de kerkleraar. Hij moet een huis kopen of zien te huren, waarvoor hij wegens de hoge huren der huizen in Eindhoven meer dan 250 gulden nodig zou hebben.

noten:
1) RHCe (Gemeentearchief) Eindhoven.
2) Een minuut van een brief is een goedgekeurd en vastgesteld concept.
3) Archief van de Ned. Herv. Kerk, Kr. nr. 1 folio 129-130. Tussen 7 januari 1790 en 1 augustus 1798 komen geen handelingen van de kerkenraad voor. In een schrijven van 1806 wordt een aantal functies genoemd, die voor de revolutie in 1795 in handen van de hervormden waren, t.w. de schoolmeesterambten van Stratum en Strijp, het rentmeesterambt der domeinen van de Prins van Oranje en de ambten van drossaard8, secretaris, postmeester, Duitse schoolmeester, Franse schoolmeester, gerechtsbode, kamerbewaarder, ontvanger der convooien en licenten en opziener der gemene middelen (idem fo, 125v-126). Genoemde circulaire missive is niet in het archief aanwezig.
4) dit is de St.Catharinakerk.
5) in 1798.
6) Vgl. de memorie, inv. nr. Kr. 10, waarin wordt gesproken over 22.309 gulden à 4%. (Het bedrag was in recepissen uitbetaald).
7) dit is Lodewijk Napoleon.
8) in 1806: schout.

door J.Th.M. Melssen
in: 't Gruun Buukske 1978,86