Aan de totstandkoming van deze digitale encyclopedie wordt nog gewerkt.

Koonings

Uit De historische en eigentijdse encyclopedie van Eindhoven
Ga naar: navigatie, zoeken
Bidprentje uit 1973 van Johannes Koonings van boekhandel Koonings.

Johannes (Jan) Koonings (Woensel, 12-09-1858 - Eindhoven, 23-02-1933) was een echte onderwijsman. Hij was van 1885 tot 1904 schoolhoofd aan de Openbare lagere School nabij de Oude Toren en van 1904 tot 1924 aan de Openbare Lagere School aan de Hemelrijken. Jan woonde tot zijn overlijden op diverse adressen aan de Boschdijk in Woensel. Vanwege zijn goede naam en kwaliteiten als schoolhoofd heeft de gemeente Eindhoven in 2001 de straatnaam Meester Kooningsplaats vastgesteld voor een straat, die vlak bij de voormalige Openbare Lagere School aan de Hemelrijken ligt. Zijn kinderen zullen de liefde voor boeken zonder twijfel van hem hebben geërfd.
Een van die kinderen was Johan Gerard Adriaan (Johan) Koonings Jz. (Woensel, 26-05-1887 - Eindhoven, 29-09-1973). Hij werd boekhandelaar en tevens boekdrukker. Koonings opende in 1909 zijn eerste boekhandel “J. Koonings” op het toenmalige adres Demer 50. Hij was toen pas 22 jaar oud. In de opkamer van het huis was de drukkerij gevestigd.
In 1914 verhuisde hij de boekhandel naar een pand even verderop, op het oude adres Demer 42. De drukkerij werd achter het huis ingericht.

Na zijn huwelijk in 1919 met bakkersdochter Johanna Maria Josephina de Groof woonde het jonge gezin tot 1923 in een huis aan de Nieuwstraat met nummer 19 en verhuisde daarna naar het adres Vestdijk 3.

In 1929 liet Koonings zijn bestaande woon- en winkelpand aan de Demer slopen om een volledig nieuwe winkel met bovenwoning te bouwen. Dat kreeg toen als adres Demer 26-28. In zijn nieuwe drukkerij heeft Koonings zich vermoedelijk al bezig gehouden met het drukken van de stadsplattegronden van 1928 en 1929. Op die kaarten, uitgegeven door Lecturis, wordt namelijk ook de naam van drukkerij Koonings vermeld. Maar het noodlot sloeg toe: het 13 jaar oude winkelpand werd in 1942 samen met het grootste deel van de Demer, verwoest bij het decemberbombardement. Als noodoplossing koos Johan er in eerste instantie voor om zijn winkel te verplaatsen naar zijn huisadres, Vestdijk 3. Bij Pivali (Piet van Lieshout) en bij de firma Vrijdag aan Vestdijk 10 mocht hij in de jaren 1942 tot 1944 gebruik maken van de daar aanwezige drukpersen.
In de jaren daarna zijn de boek-, muziek- en kunsthandel gevestigd op de adressen Marktstraat 6, Willemstraat 21 en tot 1955 op het adres Markt 34. Voor een korte tijd (in 1942/1943) had hij behalve zijn boekhandel ook nog een kantoor, een kantoor- en schoolboekhandel en een handel in kantoormachines en -meubelen die gevestigd waren op de adressen Willemstraat 21 en Grote Berg 32.
Zelf verhuisde Koonings en woonde hij tussen 1943 en 1947 op verschillende adressen in Stratum en Woensel. Nadat de boekenwinkel uit zijn woonhuis aan de Vestdijk was verwijderd, woonde Johan Koonings tot 1960 weer op dat adres. De laatste zeven jaren van zijn leven heeft hij nog op het adres Markt 33 in Eindhoven gewoond.

In 1954-1955 liet Koonings een nieuw winkelpand bouwen op adres Demer 40. Daarvoor had hij het architectenbureau Bogers & v.d. Hoogen in de arm genomen. Het nieuwe pand kreeg de naam 'de AB'. Die naam was in de archieven al sinds de zeventiende eeuw in gebruik geweest voor het huis aan de Demer, dat in 1942 verwoest werd. De attributen die bij Sint-Catharina hoorden, waren de letters AB. Volgens de legende was zij de patrones van de studerende jeugd omdat boeken beschouwd worden als de basis van de wijsheid.
In 1954 begon Johan Koonings met het produceren van de stadsplattegronden. Dat gebeurde in de drukkerij achter zijn winkel aan de Demer. Zijn bedrijf zorgde zelf voor het hele proces van druk tot distributie. Ook het vouwen van de plattegronden vond in de nieuwe drukkerij achter het nieuwe bedrijfspand plaats en was vaak de taak van alle personeelsleden, inclusief de eigen gezinsleden. Het kaartbeeld en het stratenregister werden aangeleverd door de Gemeente.
Behalve het drukken van plattegronden zorgde Koonings voor familiedrukwerk in allerlei variaties; trouwkaarten, geboortekaartjes, rouwbrieven, bidprentjes, communieprentjes, briefpapier. Ook straatnamenboekjes, reisgidsen, spoorboekjes en busboekjes en kalenders behoorden tot het assortiment.
Het Philipsbedrijf was ook een vaste klant; Koonings drukte onder andere bonnenboekjes voor het concern.

De volgende telg uit het geslacht Konings, Johan Marie Henri (Jan) Koonings Jz. (Eindhoven, 10-01-1924 - Eindhoven, 26-10-2005) koos, als een logisch gevolg van de passie van zijn vader, ook voor het vak van boekhandelaar en boekdrukker. Jan had tijdens de oorlogsjaren op het internaat van Rolduc in Kerkrade gestudeerd en volgde daarna met succes de School voor Grafische vakken in Utrecht. Vanaf 1944 of 1945 werkte hij al bij zijn vader in de zaak en leerde op de werkvloer, wat het hebben van een boekhandel en drukkerij in de praktijk betekende.
Op enkele stadsplattegronden die de VVV tussen 1950 en 1954 uitgaf, wordt ook de naam van drukkerij Koonings vermeld. Dat zal de belangstelling van de jonge Jan zeker getrokken hebben en vermoedelijk heeft hij in de drukkerij achter Vestdijk 10 vele uren besteed aan de productie van die kaarten.
In 1959 nam hij het stokje van zijn vader over en werd de nieuwe bedrijfsleider van de zaak. Na te zijn getrouwd woonde Jan met zijn vrouw en jonge gezin een korte tijd in Stratum en in De Bergen en verhuisde in 1955 naar de Demer 40 en later naar Demer 38d, een bovenwoning.
Boekhandel Koonings was al vanaf 1954 als enige verantwoordelijk voor de productue, de uitgave en de verkoop van de stadsplattegronden en aanverwante artikelen, zoals de reisgidsen en busboekjes. Maar ook bij de “concurrenten, zoals bij Van Pierre en de VVV waren de plattegronden te koop.
Vader en zoon hebben al die activiteiten die verband hielden met de stadsplattegronden, tot 1967 voortgezet. In dat jaar verkochten zij de rechten voor de productie en verspreiding van de stadsplattegronden namelijk aan Kartoview in Den Haag, een onderneming die met Falkplan uit Eindhoven samenwerkte. Daarmee kwam een eind aan de productie van de stadsplattegronden van Eindhoven door boekhandel Koonings.
Het bedrijf van Koonings werd in 1974 beëindigd.

Bauke Hüsken 2021