Uit de schepenbank: Een scheldpartij in Gestel

Een scheldpartij in Gestel. 14 april 1645, en de gevolgen!

Hieronder volgt de letterlijke tekst van wat in de Schepenbank van Gestel behandeld werd op 16 juni 1645.
De noten verwijzen naar een verklaring aan het einde van het stuk, dat door de Gemeente-archivaris, Mr. A. van Agt is getranscribeerd.
Onder A staat de aanklacht uitgeschreven, onder B is de eis verwoord.

A
Aenspraecke ende conclusie voor Heylken Wijnants, geadsisteerd met Wilbert Peters, haeren man ende momboir, aenleggeresse ¹
tegens
Engelken, huysvrouwe Lambert Willem, gedaechdersse²

I "D'aenleggersse secght, poseert ende stelt in feyte, hoe dat die gedaechdersse haer³ nyet en heeft vermeydt, noch ontsien gehadt om op den 14 aprilis lestleden, wesende Goeden Vrijdach, haer, aenleggerse, te schelden ende met luyder stemmen naer⁴ te seggen, dat sij is eene tovernester, ende dat ten aenhooren van verscheyde luyden ende naergebueren, alles dat omtrent haeren woonhuyse, gestaan⁵ tot Gestel bij Eyndoven.

II.Die selve ende dyergelijcke meer injuriën⁶, conventiën⁷ ende vituperiën⁸ tot verscheyde reysen verhaelende ter groote ende onverdraechgelijcke injuriën, leste⁹ ende quetsinghe aen haer, aenleggeresse, eere goede naeme ende fame.

III Gemerckt sij, aenleggeresse, nyet en is noch metter waerheyt en can gehouden worden voor soodanigen persoen, als sij van de gedaechdersse is gescholden.

IV Ende sij, aenleggeresse, oversulcx¹⁰ hiermede soo enormelijcken ende onverdragelijcken vindende geïnjurieert ende in haeren eere, goeden naeme ende fame geïncresseert¹¹, dat haer dese naergeworpen ende uytgestorte injuriën om egeen goet van de werelt en staen te verdraegen.
Midts den welcken etc.¹²

B

Concluderende contendeert ¹³ die voorsz. aenleggeresse, dat die injurante ende gedaechdersse met vonnisse der heeren schepenen sal werden gecandemneert¹⁴ den iersten gerechtsdaege naer⁴ de pronunciatie nae vonnisse in desen te geven¹⁵ te compareren¹⁶ in gebannen vierschaer, bervoets ende in een wullen wit clede, hebbende in haer handen een brandende wassche karsse van een pont swaer,
ende aldaer met luyder stemmen te bekennen, dat sij de injuriën haer, aealeggeresse, qualijck, t'onrecht ende tegend der waerheyt heeft naer gesechgt ende dat die haer van herten leedt sijn ende sij van de aenleggeresse nyet en weet dan eere, ducht ende vromicheyt ende waren die injuriën van haer¹⁷ nyet gesprocken, dat sij die nyet spreeken soude,
biddende daeraff Goidt van hemelryck die justitie ende haer, aenleggeresse, vergeffenesse, draegende daermede die voorsz. karsse tusschen twee heeren dienaers in de prochiekercke deser heerlijckheyt¹⁸ ende aldaer laeten,
ende met prestitabele amende¹⁹, dat sij, gedaechdersse, aen de aenleggeresse sal opleggen ende betaelen de somme van hondert gulden, om ten belieffen van de aenleggeresse aen de armen ende andere charitatiffve wercken uuytgereckt ende gedistribueert te werden,
oft sal de gedaechdersse in alsulcken andere, mindere offt meerdere, honorabile ende proffitabele amende^{(vgl. 19)} gecondemneert¹⁴ werden, gelijck uuyt de deductie van de saeke bevonden sal werden te behoren, maeckende wel uuyterlijcken heysch²⁰ van costen of sal andersints daertoe in ende op alles etc.²¹.

Noten:
1 eiseres; vrouwen konden niet in rechten optreden, dus is de eiseres vergezeld van haren man en "momboir"= voogd.
2 gedaagde;
3 zich;
4 na; ook in samenstellingen, b.v. "naergeworpen";
5 staande;
6 onrechtvaardige bejegening;
7 vergrijpen;
8 kwellingen;
9 last;
10 mitsdien;
11 aangetast;
12 te vergelijken met "hetwelk doende enz";
13 verzoekt;
14 veroordeeld;
15 overeenkomstig het navolgende vonnis;
16 verschijnen;
17 door;
18 de heerlijkheid Gestel en Blaarthem; de vroegere Lambertuskerk stond in Blaarthem (zie het boek van G.P. v.d. Berg, vermeld blz. 4; 19. te geven boete, voldoening;
2O eis;
21 dit is het geijkte einde van een conclusie van eis.