De Oranjeboom: verschil tussen versies

Huidige versie van 17 jan 2017 om 14:20

Pand De Oranjeboom

Demer 34 (tot 1938), na 1945 herbouwd

Bierbrouwerij, gestaan aan de weg de Demer, pal naast het riviertje de Gender, die toen nog zichtbaar was. Tegenwoordig wordt de Gender ondergronds via de Witte Dame naar de Markt geleid en vandaar naar de Dommel. Die (bovengrondse) Gender vormde destijds de scheiding tussen de Demer (vanaf de Marktstraat/Vrijstraat in het zuiden) en de Volderstraat tot de grens met Woensel.

De brouwerij met de naam Oranjeboom zou in 1598 zijn gesticht en was eigendom van de protestante familie Curtius. Van Poppel beweert dat de familie, om de prins van Oranje te steunen er de naam Oranjeboom aan gaf.
Leden van de familie Curtius waren eigenaren tot 1740 maar de brouwerij raakte langzaam in verval, nadat de meeste familieleden rond het jaar 1700 waren verhuisd naar onder andere ’s-Hertogenbosch.
Op 13 oktober 1740 verkocht Boudewina Curtius, weduwe van de heer Donker, het huis, hof, en brouwhuis aan Anthonij Smits. Hoewel de naam van de brouwerij niet vermeld wordt, is hier zonder twijfel sprake van De Oranjeboom. Het pand wordt namelijk aan een zijde begrensd door de Gender en achter door de stadsgracht (Emmasingel). Wouter van der Heijden woont aan de andere zijde en voor ligt de straat. Het huis was bovendien voor een deel verhuurd aan de kinderen van dominee Cuijpers en voor het andere deel aan de kinderen van dominee Peijpers.
Anthonij is in 1782 overleden, waarna zoon Johannes Nicolaas (1744-1813) de zaak overnam. Jan was getrouwd (1771) met Aldegonda van de Ven, een dochter van Willibrordus, die het Hof van Holland bestierde. Hun oudste dochter Maria Elisabeth, ook bekend als Mie Beth, trouwde later met Hermanus Boex, de kostschooleigenaar.
Na het overlijden van Jan Nicolaas wordt het huis De Oranjeboom met brouwerij, mouterij, stallingen en verdere “getimmerten” in 1823 nagelaten aan de kinderen Smits. Zoon Henricus (Hendrik) Smits (1784-1854) wordt uiteindelijk in 1823 de nieuwe bierbrouwer. Deze Smits was een vooraanstaand Eindhovenaar, want naast zijn dagelijkse werk was hij gemeenteraadslid en lid van provinciale staten. In 1813 was hij met Petronilla Raijmakers getrouwd. In 1832 wordt Hendrik in de Oorspronkelijk Aanwijzende Tafel (OAT) van het kadaster genoemd.

Zoon Johannes Henricus Smits (1815-1869) was gehuwd met Adriana van Son (1815-1882). Evenals zijn vader was hij raadslid van de gemeente Eindhoven. Na het overlijden van haar man heeft Adriana van Son nog ruim 10 jaren het bierbrouwersbedrijf aan de Demer gerund.
Zoon Hubertus Johannes Arnoldus (1850-1923), ongehuwd, was de laatste brouwer aan de Demer. Na diens overlijden in 1923 is het eigendom van de familie Smits aan de Demer verkocht aan apotheker Jules. J. Keijzer. Het woonhuis werd als apotheek ingericht. De brouwerij werd toen ontmanteld.
Het eeuwenoude pand werd in 1931 afgebroken en vervangen door een nieuw winkelpand in drie delen, maar de naam De Oranjeboom bleef gehandhaafd. Apotheek Keijzer was gevestigd in het rechterdeel van het nieuwe pand.
Door het beruchte “Sinterklaasbombardement“ van 6 december 1942 werd het pand geheel verwoest. In 1951 werd op de plaats waar de Oranjeboom ooit stond, een nieuw pand gebouwd. Dat is te vinden op de plaats van de huisnummers 18a tot 20 (Pols'Schoenenzaak, kledingverhuur John Kennis, postzegelhandel De Wit en magazijn Gimbrère.

bronnen:
RHCe administratief archief schepenbank 1605-223 (1740)
RHCe administratief archief schepenbank 0409-081 (1823)
De Oranjeboom en zijn bewoners, P. van Poppel. in: Land van Dommel en Aa, H. Mandos en Martien Coppens, 1947 Eindhoven
RHCe huisnummerkaarten bewerkt door Marjo Spierings
www.wiewaswie.nl

Jos en Bauke Hüsken 2014

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-[[Bestand:Antoon Hermans gevelsteen.jpg|thumb|300px|left|De gevelsteen en een siersmeedanker tegen de gevel van het in 1880 nieuw gebouwde woonhuis van goudsmid [[Toon Hermans]] en zijn vrouw Johanna Smits.]]
+[[bestand:Demer 40.jpg|thumb|200px|left|Tekening gemeente Eindhoven, (Hornman) uit 1942 waarop het winkelpand Demer 40 (nummering 1942) volledig is afgebeeld. Brouwerij De Oranjeboom stond direct links van de Gender, die onder de Demer was geleid.)]][[bestand:D34 Oranjeboom 1924.jpg|thumb|500px|right|''Luchtopname van de Demer in 1924, waarop het oude brede pand De Oranjeboom (3e pand van links) goed is waar te nemen. Het grondgebied van de brouwerij, dan al apotheek, strekt zich uit van de Demer tot aan de Emmasingel.'' <small>(afbeelding archief Hüsken met dank aan DSOB Eindhoven</small>)]]<big>'''Pand De Oranjeboom'''</big><br />
-<big>'''Keizersgracht 15 pand Rust na Arbeid, De Oranjeboom'''</big><br />
-Johanna Maria Smits, de huisvrouw van Antonius Petrus Hermans, was volgens de kadastrale legger in het bezit van een perceel tuin aan de Rechtestraat nummer 48. De achterzijde daarvan grensde aan de Keizersgracht, die op het eind van de negentiende eeuw nog Wal genoemd werd. In 1880 liet zij op dit perceel voor zichzelf en haar echtgenoot een huis met een tuin bouwen. De muurankers in de vorm van de letters HS op de tegenwoordig witgeverfde gevel getuigen nog van dit huwelijk. Op een gevelsteen is een oranjeboom met daaronder het jaartal 1880 afgebeeld. De oranjeboom was het symbool voor de brouwerij van de familie Smits aan de Demer. Aan het eind van datzelfde jaar, mogelijk in de eerste maand van 1881 werd het rechterdeel, waar de voordeur is geplaatst, aan het gebouw toegevoegd.<br />
+Demer 34 (tot 1938), na 1945 herbouwd
-Het gebouw had oorspronkelijk een U-vorm en was ontworpen door de beroemde architect dr. Pierre J.H. Cuypers. Deze Pierre Cuypers, die onder andere de Sint-Catharinakerk in Eindhoven ontwierp, was een persoonlijke vriend van Hermans.<br />
+Bierbrouwerij, gestaan aan de weg de Demer, pal naast het riviertje de Gender, die toen nog zichtbaar was. Tegenwoordig wordt de Gender ondergronds via de Witte Dame naar de Markt geleid en vandaar naar de Dommel. Die (bovengrondse) Gender vormde destijds de scheiding tussen de Demer (vanaf de Marktstraat/Vrijstraat in het zuiden) en de Volderstraat tot de grens met Woensel.<br />
-'''Toon Hermans en Vincent van Gogh'''<br />
+De brouwerij met de naam Oranjeboom zou in 1598 zijn gesticht en was eigendom van de protestante familie Curtius. Van Poppel beweert dat de familie, om de prins van Oranje te steunen er de naam Oranjeboom aan gaf.<br />
+Leden van de familie Curtius waren eigenaren tot 1740 maar de brouwerij raakte langzaam in verval, nadat de meeste familieleden rond het jaar 1700 waren verhuisd naar onder andere ’s-Hertogenbosch.<br />
+Op 13 oktober 1740 verkocht Boudewina Curtius, weduwe van de heer Donker, het huis, hof, en brouwhuis aan Anthonij Smits. Hoewel de naam van de brouwerij niet vermeld wordt, is hier zonder twijfel sprake van De Oranjeboom. Het pand wordt namelijk aan een zijde begrensd door de Gender en achter door de stadsgracht (Emmasingel). Wouter van der Heijden woont aan de  andere zijde en voor ligt de straat. Het huis was bovendien voor een deel verhuurd aan de kinderen van dominee Cuijpers en voor het andere deel aan de kinderen van dominee Peijpers.<br />
+Anthonij is in 1782 overleden, waarna zoon Johannes Nicolaas (1744-1813) de zaak overnam. Jan was getrouwd (1771) met Aldegonda van de Ven, een dochter van Willibrordus, die het [[Hof van Holland]] bestierde. Hun oudste dochter Maria Elisabeth, ook bekend als Mie Beth, trouwde later met [[Hermanus Boex]], de kostschooleigenaar.<br />
+Na het overlijden van Jan Nicolaas wordt het huis De Oranjeboom met brouwerij, mouterij, stallingen en verdere “getimmerten” in 1823 nagelaten aan de kinderen Smits. Zoon Henricus (Hendrik) Smits (1784-1854) wordt uiteindelijk in 1823 de nieuwe bierbrouwer. Deze Smits was een vooraanstaand Eindhovenaar, want naast zijn dagelijkse werk was hij gemeenteraadslid en lid van provinciale staten. In 1813 was hij met Petronilla Raijmakers getrouwd. In 1832 wordt Hendrik in de Oorspronkelijk Aanwijzende Tafel (OAT) van het kadaster genoemd.<br />
-Antonius 'Toon' Hermans was vanaf 1879 of 1880 een rentenierende goudsmid, later werd hij in officiële aktes ook wel "fabriekant" genoemd. Hermans was een kunstliefhebber, die zich voornamelijk bezighield met het verzamelen en verkopen van antiek. Een aantal kerkelijke kunstvoorwerpen die in het Rijksmuseum in Amsterdam zijn te bezichtigen, zijn in deze periode door Hermans verzameld. Bovendien was Hermans amateurschilder. Vincent van Gogh was in zijn Nuenense periode, tussen 1883 en 1885, een graag geziene gast ten huize van de familie Hermans. Samen trokken ze er regelmatig op uit om te schilderen. "Ik heb een heel prettige, gezellige vriend aan hem, en het is bepaald treffend om een man van 60 jaar zijn best te zien doen om nog schilderen te leren met een enthousiasme of hij 20 was", schreef Van Gogh destijds aan zijn broer.(1)<br />
+Zoon Johannes Henricus Smits (1815-1869) was gehuwd met Adriana van Son (1815-1882). Evenals zijn vader was hij raadslid van de gemeente Eindhoven. Na het overlijden van haar man heeft Adriana van Son nog ruim 10 jaren het bierbrouwersbedrijf aan de Demer gerund.<br />
+Zoon Hubertus Johannes Arnoldus (1850-1923), ongehuwd, was de laatste brouwer aan de Demer. Na diens overlijden in 1923 is het eigendom van de familie Smits aan de Demer verkocht aan apotheker Jules. J. Keijzer. Het woonhuis werd als apotheek ingericht. De brouwerij werd toen ontmanteld.<br />
+Het eeuwenoude pand werd in 1931 afgebroken en vervangen door een nieuw winkelpand in drie delen, maar de naam De Oranjeboom bleef gehandhaafd. Apotheek Keijzer was gevestigd in het rechterdeel van het nieuwe pand.<br />
+Door het beruchte “Sinterklaasbombardement“ van 6 december 1942 werd het pand geheel verwoest. In 1951 werd op de plaats waar de Oranjeboom ooit stond, een nieuw pand gebouwd. Dat is te vinden op de plaats van de huisnummers 18a tot 20 (Pols'Schoenenzaak, kledingverhuur John Kennis, postzegelhandel De Wit en magazijn Gimbrère.<br />
-In een briefwisseling, in 1944 gevoerd tussen F.F.M. Raijmakers en een zekere heer Van der Putt, werd onder meer de dochter van Toon Hermans genoemd. Die had rond de eeuwwisseling de bijnaam Dikke Anna. Ze ging blijkbaar nogal eens over de tong, want een andere bijnaam voor haar was De Gouden Anna, wellicht een verwijzing naar het beroep van haar vader en mogelijk ook naar de bruidsschat, die een eventueel huwelijk zou opleveren. Die eer is uiteindelijk te beurt gevallen aan Henri van Kol uit de Rechtestraat. De twee moeten goed bij elkaar gepast hebben, want Henri had in de volksmond de bijnaam De Dikke Van Kol gekregen.(2)<br />
+'''bronnen:'''<br />
+RHCe administratief archief schepenbank 1605-223 (1740)<br />
-In 1888 kreeg een deel van de Wal, de straat waar zich onder andere het pand van Hermans bevond, een andere naam. Vanaf die tijd werd het gedeelte van de straat, dat tussen de huidige Willemstraat en de Kerkstraat ligt, Keizersgracht genoemd.(3)<br />
+RHCe administratief archief schepenbank 0409-081 (1823)<br />
-Toon Hermans is in 1897 overleden en liet het huis na aan zijn eerder genoemde schoonzoon Henricus Cornelis Hubertus van Kol, wijnhandelaar uit Eindhoven. Van Kol verkocht het pand in 1911 aan J.M.Ea. (Emerence) Houben, een dame uit Eindhoven, waarvan verder geen beroep of andere gegevens bekend zijn.<br />
+De Oranjeboom en zijn bewoners, P. van Poppel. in: Land van Dommel en Aa, H. Mandos en Martien Coppens, 1947 Eindhoven<br />
-In 1921 werd het pand aangekocht door de weduwe Josephina Catharina Pompen. Josephina was de weduwe van Johannes 'Jan' van Best, een sigarenfabrikant uit Valkenswaard. Haar zoon, mr. dr. Jan van Best, die advocaat en procureur van beroep was, werd mede-eigenaar. De binnenplaats achter het pand, die door de oorspronkelijke U-vorm was gecreëerd, werd in 1921/1922 blijkens de bouwvergunningen uit het RHCe, volledig dichtgebouwd. De weduwe J. van Best-Pompen heeft het pand in eerste instantie zelf bewoond, zoals uit de adressengids uit 1922 blijkt. Maar van 1923 tot 1926 woonde de arts A. Fetter hier. Fetter werkte toen in de polikliniek van de NV Philips aan de Willemstraat.<br />
+RHCe huisnummerkaarten bewerkt door Marjo Spierings<br />
-[[bestand:KG15.jpg|thumb|300px|right|Pand de Oranjeboom aan de Keizersgracht uit 1880.]]
+www.wiewaswie.nl<br />
-In 1925 werd het pand verkocht aan De Nederlandsche Landbouwbank, gevestigd te Amsterdam. De bank verkocht het pand betrekkelijk korte tijd daarna door aan koopman Hendrikus Petrus Vlijmincx uit Eindhoven en zijn vrouw Pauline Antonie Gertruda Hoffmann. In 1926 en 1934 werden Vlijmincx en familielid W.H.P.M. Vlijmincx als resepctievelijk depothouder A.P.C. en grossier in koloniale waren in het adressenboek vermeld.<br />
-'''Antiquair Dirven'''<br />
-Circa 1940 is Hendrikus Vlijmincx overleden. In diezelfde tijd zal het pand door de weduwe zijn verhuurd aan J. Dirven, die de achterzijde van het pand in 1939 van een serre-pui liet voorzien. Een verbouwing in 1948 zorgde in de kadastrale leggers voor een benaming van "winkelhuis"<br />
-De weduwe Vlijmincx-Hoffmann heeft het pand tot 1950 in haar bezit gehad. Daarna is het verkocht aan Cornelia Emmerentiana Jozefa Windt, de weduwe van Petrus Johannes Adrianus Dirven en een achttal familieleden. Antiquair Johan Dirven maakte in het tijdschrift Brabants Heem in 1950 en ook nog in 1970 reclame voor zijn antiquiteiten en oude schilderijen, beelden, porselein, tin, brons en meubelen.<br />
-In 1955 liet de familie Dirven aan de linkerzijde van het pand, op nummer 15a, een toonzaal bouwen. <br />
-Circa 2006 was op nummer 15a het uitzendbureau Manpower gevestigd.<br />
-Het pand staat op de gemeentelijke lijst van onroerende monumenten van 1987.<br />
-'''noten:'''<br />
-(1) Vermeeren, 1977, 53 en Vermeeren, 1976, 91 en volgende<br />
-(2) RHCe, Documentatie Melssen, reconstructie Eindhoven en Vermeeren, 1976, 91
-(3) SRE, Collectie Van Poppel, 43 b, 47
-Jos en Bauke Hüsken 2006
+Jos en Bauke Hüsken 2014
 [[categorie:Zakelijk]]
 [[categorie:Architectuur]]
-[[categorie:Burgelijk bouwen]]
+[[categorie:Burgerlijk bouwen]]
-[[categorie:Huisnamen, gevelstenen, uithangborden en eerste stenen]]

De Oranjeboom: verschil tussen versies

Huidige versie van 17 jan 2017 om 14:20

Navigatiemenu

Zoeken