Heilig Hartkerk Ploegstraat

De Heilig Hartkerk aan de Ploegstraat afgebeeld in een tijdschrift uit 1934. (archief Hüsken)

De Heilig Hart van Jezus Kerk in de Ploegstraat te Eindhoven

Deze kerk is ontworpen door monnik-architect dom Paul Bellot O.S.B. (1876-1944) in een expressionistische baksteenarchitectuur. De bouw werd uitgevoerd door architect Hendrik Christiaan van de Leur (1898-1994) van 1929 tot 1931. De kerk is beschermd als rijksmonument. Ze is in november 2012 aan de eredienst onttrokken.

De Heilig Hartkerk wordt de laatste kerk die dom Bellot in Nederland zal realiseren. De compositie wordt gedomineerd door een imposante 16-hoekige klokkentoren. Het interieur wordt bepaald door grote bogen die een kruisvormige plattegrond overspannen. Deze plattegrond zal later als voorbeeld dienen voor zijn leerlingen in Frankrijk en Canada.

De stenen gewelven werden in 1953-1954 verder uitgewerkt door architect Jos Bedaux (1910-1989). In diezelfde tijd werd er ook een toegangsportaal bijgebouwd. In 1966 werd er aan de oostzijde de sacramentskapel toegevoegd door architect Fons Vermeulen (1913-2013). Deze architect behoort tot de Bossche School.
In de nabijheid van de Heilig Hartkerk zijn het Sint Catharina Kerkhof en de Catharina Kerk de twee dichtsbijzijnde rijksmonumenten. De Heilig Hartkerk en de oude pastorie zijn ook beide beschermd als rijksmonument.

Planopbouw van de H. Hartkerk
Het plan heeft de vorm van een Latijns kruis. Na de ingangpartij tussen de twee torens volgt het middenschip met aan weerszijden een smalle zijbeuk. De zijbeuk is door in nissen uitgebouwde ramen verlicht, het middenschip heeft geen eigen ramen. Het transept of de dwarsbeuk heeft twee hoogtes. Boven de viering ligt het hoogste deel.
Aan weerszijden van de viering in de transepttraveeën is de hoogte geringer. Voor de absis van het priesterkoor is er nog één kleine travee. De transept-travee eindigt met dezelfde paraboolboog als die waarmee hij begint. Het was de bedoeling van Dom Bellot om deze eindboog op te vullen met een sierwand met veel openheid, waarachter dan de eind-dwergtravee met als slot de ramen in de buitenmuur zou staan. Deze compositie lijkt op de raamnis voor het middenschiptravee. Er werd gedacht aan een sierwand met open vierkanten onder 45 graden. Deze hele constructie kon niet doorgaan in 1929. Nu valt het licht rechtstreeks door de ramen in de eindmuur. Het licht is nu ook sterk getemperd door de donkere glas-in-loodramen die hier later in gezet zijn.
Aan de voorzijde van de H Hartkerk werd door Bedaux een extra toegangsportaal aangebracht. Hierlangs zouden de auto’s de kerk kunnen binnenrijden en de mensen op een droge plek afzetten, praktisch leek dit niet zo haalbaar. Door deze toevoeging is de toegang dwars op de axiale originele toegang komen te liggen. Behalve het voorportaal heeft Bedaux ook de ontbrekende gewelven aangebracht. Deze gewelven werden in 1929 wegbezuinigd. Hij kreeg hiervoor de opdracht van pastoor de Gruyter. Deze gewelven zijn anders uitgevoerd dan in 1929 bedoeld was. Opvallend is de driedeling in het gewelf.
Uit een briefwisseling van architect Vermeulen op 1-10-1964 met het bisdom blijkt de oorspronkelijke vraag om in de bestaande kerk een gedeelte als dagkapel in te richten. Fons Vermeulen zag hier echter geen mogelijkheid voor en heeft besloten om de kerk uit te breiden met de zogenaamde sacramentskapel.

bron:
Helvoort van, H., Nuland, 1979. De Kerk H. Hart van Jezus te Gestel. Scriptie, eigen beheer. Van Helvoort was voormalig chef van het bisschoppelijk bouwbureau ‘s Hertogenbosch en ook directeur van de cursus Kerkelijke Architectuur.
Liz Dewitte, architecte & bouwhistorica, delen uit: Masterproef Monumenten- en Landschapszorg UA 23/06/2016