Kreijmborg & Co

Ansichtkaart met het winkelpand van Kreijmborg op de hoek van de Rechtestraat en Ten Hagestraat uit circa 1910.

Kreijmborg & Co.

De voorgeschiedenis
In hetzelfde jaar dat Vroom & Dreesmann in Eindhoven een winkel opende, huurde het Bossche confectiebedrijf Kreijmborg & Co van J. Elias het winkelpand De Gaper op de hoek van de Rechtestraat en de Ten Hagestraat. Miellet heeft in zijn inmiddels bekende boek royaal aandacht geschonken aan Anton Kreijmborg en de door hem gestichte onderneming A. Kreijmborg & Co. Het Eindhovense filiaal werd echter gesticht door Gerhard Kreijmborg, een van zijn twee broers die hier in het Zuiden actief waren.

Gerhard Heinrich Franz Kreijmborg was op 6 augustus 1865 in Lohne in Oldenburg geboren. Via Nijmegen trok hij in 1885 naar Utrecht, waar hij in dienst trad bij Peek & Cloppenburg. In juni 1891 kreeg hij de Nederlandse nationaliteit. Drie maanden later verhuisde hij naar 's-Hertogenbosch. Samen met een nog onbekende, stille vennoot stichtte hij daar onder de naam Kreijmborg & Co een herenconfectiefabriek en een winkel in heren- en jongenskleding. Op 18 september 1897 opende de firma onder dezelfde naam nog een tweede winkel in Middelburg.

De tweede zuidelijke Kreijmborg was Bernard. Hij was op 11 februari 1868 in Lohne geboren en had ook zijn opleiding gekregen bij Peek & Cloppenburg in Utrecht. Samen met zijn broer was hij in 1891 naar 's-Hertogenbosch getrokken, maar in 1895 verhuisde hij naar Middelburg. Lang hield hij het daar niet uit. Op 7 maart 1896 opende hij onder de firmanaam B. Kreijmborg een winkel in Roermond. Op 6 maart 1897 volgde een tweede zaak in Venlo, die al snel zo goed liep, dat Bernard een jaar later naar een groter pand verhuisde. Op 8 maart 1901 volgde tenslotte nog een derde filiaal in Helmond. Wellicht is B. Kreijmborg daarna ziek geworden. Uit een advertentie in het Venloosch Nieuwsblad van l januari 1902 blijkt, dat hij met ingang van het nieuwe jaar zowel zijn Helmondse als zijn Venlose winkel had overgedaan aan zijn broer G. Kreijmborg. Overigens was die al sinds 1898 financieel in zaken van Bernard geïnteresseerd geweest.
G. Kreijmborg bracht de twee winkels niet onder in de firma Kreijmborg & Co, maar dreef ze verder als een afzonderlijk bedrijf onder G. Kreijmborg met als hoofdvestiging Venlo. In 1910 zou hij de Helmondse winkel overdoen aan zijn procuratiehouder A. van Oorschot; het huidige Modecentrum van Oorschot is er de rechtstreekse voortzetting van.

Korte tijd na de overname van zijn Limburgse zaken verhuisde B. Kreijmborg naar Tiel, waar hij werd ingeschreven als firmant in een confectiezaak. Het is onduidelijk of hij er nog een winkel heeft gehad. Wel weten we dat hij er op 7 augustus 1906 in het huwelijk is getreden met Hermina van Hesteren, de dochter van een Tielse kastelein. Zijn broers Gerhard en Anton waren daarbij aanwezig als getuigen. Bernard overleed in Tiel op 20 oktober 1913.

Verder is er nog de komst vanuit Utrecht van een derde broer, Franz Heinrich Kreijmborg, en die in december 1891 in 's-Hertogenbosch arriveerde. Hij vertrok echter in 1896 naar Roermond en ofschoon hij later nog enkele malen naar 's-Hertogenbosch zou terugkomen, vestigde hij zich tenslotte weer definitief in Duitsland, waar zijn in 's-Hertogenbosch geboren zoon in 1919 de Duitse nationaliteit aannam. Gezien het feit dat aanvankelijk drie broers bij de Bossche onderneming betrokken lijken te zijn geweest, kunnen we ons afvragen of de stille vennoot geen Duits familielid is geweest.

Advertentie uit het weekblad Roomsch Leven van maart 1929.

De vierde broer, Anton Kreijmborg, ging een andere weg. In de tweede helft van de jaren tachtig was hij nog chef bij P & C in Utrecht en vervolgens bij de Stad Parijs in de Domstad, die eveneens eigendom van P & C was. Daarna vertrok hij naar Groningen, waar hij chef werd van het P & C-filiaal daar. Toen hij enkele jaren later geen kans kreeg mede-aandeelhouder van P & C te worden, besloot hij met zijn werkgever te breken en ook hij een eigen onderneming te stichten. In 1903/1904 opende hij aan de Grote Staat 36 in Maastricht zijn eerste winkel "Maison Ie Matador" onder de firmanaam A.Kreijmborg & Co. Onbekend is of de stille vennoot van de Bossche onderneming ook Anton aan het benodigde kapitaal heeft geholpen. Een jaar later verhuisde Anton naar Amsterdam, waar hij een tweede winkel begon op de hoek van de Leidsestraat en de Herengracht. De band met de Maastrichtse winkel zou hij later verbreken.
De broers waren bepaald geen concurrenten van elkaar. Zij verkochten dezelfde Kreijmborg-confectiekleding. Overigens was die niet alleen bij de Kreymborgs te koop, maar ook bij een groot aantal andere zaken waaronder C & A Brenninkmeijer, die in 1911 filialen had in Amsterdam, Rotterdam, Leeuwarden en Sneek. In werd daar volop reclame mee gemaakt.

Krantenadvertenties
Gerhard Kreijmborg overleed in 1911, eveneens op jonge leeftijd dus. In 1916 werden zijn winkels door Anton overgenomen. In 1919 telde diens onderneming buiten de vier Amsterdamse vestigingen nog negen eigen zaken, waarvan er dus vier afkomstig waren uit de boedel van zijn broer Gerhard.

De Eindhovense vestiging
Op oude ansichtkaarten is op de hoek van de Rechtestraat en de Ten Hagestraat nog het oude pand De Gaper van manufacturenhandel N.V. L. de Jongh te zien. De brand die het gebouw op 6 december 1907 verwoestte, betekende ook het einde van het bedrijf. Want toen eigenaar J. Elias in 1908 naar een ontwerp van architect L. J. P. Kooken voor een aanneemsom van ƒ 9.990,- een nieuw winkelpand liet bouwen, was al ruim een maand bekend dat hij het zou verhuren aan de Bossche kledingzaak Kreijmborg & Co.
Op 26 september 1908 werd de winkel geopend. Zij bleek al snel te klein. Vermoedelijk is in 1915 een doorbraak tot stand gekomen naar het belendende winkelpand aan de Ten Hagestraat. In 1921 vond een nieuwe verbouwing plaats waarbij onder meer ook een groot deel van de benedenverdieping van het buurpand aan de Rechtestraat bij de winkel werd getrokken. Tegenwoordig is zowel aan de Ten Hagestraat als aan de Rechtestraat de scheiding tussen de oorspronkelijke panden nog duidelijk te zien. Acht jaar later - in 1928 - kreeg de winkel een nog beter aanzien toen een bronzen fries (band) op de gevel werd aangebracht met de herhaalde tekst "Hofleverancier A. Kreijmborg & Co".

Ondanks de aanpassingen voldeed het pand in de jaren dertig steeds minder aan de eisen. Nadat het bedrijf begin 1939 zijn huurpand had kunnen kopen, stond niets een nieuwe verbouwing meer in de weg. Daarbij kreeg het belendende gewezen woonhuis aan de Ten Hagestraat een extra verdieping plus een rechte zolder, terwijl de tuin achter het pand bij de winkel werd getrokken. Aan de Rechtestraatkant werd de opgang van het belendende gewezen woonhuis ook bij de winkel getrokken, terwijl de voordeur, die sinds de nieuwbouw van 1909 op de hoek lag, weer naar de Rechtestraat verhuisde. Op 3 november 1939 kon de gerenoveerde zaak worden heropend.

Bij het bombardement op 18 september 1944 liep het gebouw zware schade op, maar in tegenstelling tot de winkels aan de overzijde van de straat kon het pand gelukkig weer worden hersteld. Blijkens een krantenbericht uit 1955 was Kreijmborg toen van plan de winkel te slopen en door een nieuwbouw te vervangen. Gelukkig voor ons is dat nooit gebeurd; daardoor is het nog steeds een van de aardigste panden in de straat.
Op 13 maart 1970 verhuisde A. Kreijmborg & Co naar de Piazza, die toen geopend werd. Het bedrijf kon er over een ruimte van 1.100 m2 beschikken, vanaf het 18 Septemberplein langs de oostwand (waar later o.m. de Society Shop gevestigd was) naar het Piazzapleintje. In de oude winkel vestigde zich daarna kledingzaak Ram-Bam.

Even twee Kreijmborgwinkels
In 1973/1974 kwam een einde aan de familievennootschap en werden de aandelen van A. Kreijmborg & Co. overgenomen door de Verenigde Kledingbedrijven, een onderdeel van het V & D-concern waarin al eerder de Hollenkamp-, Nieuw-Engeland-, Piet van de Brul- en Bervoetszaken waren ondergebracht. De vestigingen van de laatste twee bedrijven waren inmiddels Hollenkampfilialen geworden. In 1976 besloot V & D haar confectiezaken onder te brengen in de nieuwe combinatie Confendex en verder te exploiteren onder de naam Kreymborg. Op 8 maart 1977 ging de oude Hollenkampwinkel aan de Rechtestraat voor het eerst als Kreymborgfiliaal open. Daarmee waren er plotseling twee verkooppunten in de stad. Dat was wat veel van het goede. Veel verstandiger leek het in plaats daarvan in Eindhoven en in Helmond een winkel te hebben. Vroeg in 1980 werd daarom de winkel aan de Piazza gesloten, waarna op 12 maart in Helmond een nieuw filiaal werd geopend.
In 1981/1982 werd het pand aan de Rechtestraat nog eens grondig verbouwd, waarbij het front werd gerenoveerd en het interieur aangepast. Op 17 februari ging de vernieuwde zaak open. Weliswaar wordt de kleding die u er toen kon kopen niet meer gemaakt in de eigen Bossche fabriek, maar daar staat tegenover dat het assortiment vergroot is en dat u er dan voor zowel dames- als herenkleding terecht kunt.

Bronnen:
R. L. Miellet, Honderd jaar Grootwinkelbedrijf in Nederland (Zwolle 1993);
SARE, index P.C. de Haas-van den Boer, indices 1857-1940 en 1945-1960, Eindhovens Dagblad 14-3-1970;
DOW, bouwtekeningen;
Gemeentearchief Utrecht, bevolkingsregister, adresboeken 1885/86 t/m 1891/92;
Gemeentearchief 's-Hertogenbosch, bevolkingsregister, registers burgerlijke stand;
Gemeentearchief Tiel, bevolkingsregister, registers burgerlijke stand;
Gemeentearchief Middelburg, bevolkingsregisters, Middelburgsche Courant 18-9-1897;
Gemeentearchief Venlo, bevolkingsregister, Gids voor Venlo en omstreken (1898), Venloosch Weekblad 6-3-1897, Venloosche Courant 26-3-1898, Venloosch Nieuwsblad 1-1-1902;
Gemeentearchief Roermond, bevolkingsregister, Maas- en Roerbode 7-3-1896;
Gemeentearchief Helmond, De Zuid-Willemsvaart 6-3-1901;
Gemeentearchief Maastricht, Adresboek 1905;
Informatie van de heer A. J. M. Sol, oud-assistent-bedrijfsleider;

Jan Spoorenberg 1994