Gender

De Gender, zoals die te zien is aan de zuidkant van de Limburglaan. Aan de overzijde van deze weg mondt de Gender kunstmatig uit in een vijver nabij de Willem de Rijkelaan.

De Gender

De Gender, ongeveer 15 km lang, ontspringt in de buurt van Steensel op een hoogte van 27 meter boven NAP en stroomt langs Veldhoven en Meerveldhoven naar Eindhoven. De bron van de Gender was vroeger een duidelijke wel, waar het water opborrelde. De Gender wordt nu vooral gevoed door kwelwater uit de E3-plas. De Gender stroomt onder de Poot van Metz bij afrit Veldhoven Zuid, Eindhoven binnen.

In de zestiende eeuw kwam dit riviertje ongeveer op de tegenwoordige hoek van de Hermanus Boexstraat op de Markt, liep dan ongeveer evenwijdig langs een aantal huizen aan de oostwand tot het een scherpe bocht maakte en tussen de latere panden van café Centraal en hotel Jonkhans verder stroomde in de richting van de Genderstraat. Al in de 1728 is sprake van een "overwulfsel", wat er op duidt dat het riviertje toen in elk geval gedeeltelijk was overkluisd. Later is dat ook met de rest gebeurd. Na de 2e wereldoorlog zijn de resten van die overkluizing verwijderd.

In de 20e eeuw is de benedenloop van de Gender ingrijpend veranderd. In de Genderbeemd komt de Gender uit in het Afwateringskanaal. Water uit het Afwateringskanaal voedt vervolgens de oude loop van de Gender. Vanaf de vijver aan de Willem de Rijkelaan is de Gender gedempt en gaat hij door rioolbuizen naar de rioolwaterzuivering aan de Van Oldenbarneveldlaan en daarna naar de Dommel.

Omdat er in de jaren tachtig grondwateroverlast was op plaatsen waar de Gender door het centrum van Eindhoven liep, heeft de gemeente besloten de Gender terug te brengen in de stad. De Nieuwe Gender zal straks deels bovengronds en deels ondergronds stromen. Het tracé volgt grotendeels de oorspronkelijke loop. Een bestaand deel wordt opgeknapt en er komt een nieuw deel. Behalve dat dit waardevol is voor cultuurhistorie heeft het een functie in de verwerking en berging van regenwater. Daarnaast lost het problemen op met grondwater in de stad.

De herkomst van de naam Gender In de vijftiende eeuw luidde de naam Ghenderen. Men neemt wel aan dat de naam Gender ontstaan is uit gen met daar achter het bestanddeel –r. In Denemarken komt dezelfde riviernaam voor onder de naam Genner. In ons dialekt zou dan tussen de n en de r nog een d gevoegd zijn, zoals inderdaad vaak voorkomt. Wij denken aan woorden als siegunder (zigeuner), schônder (schoner), misdiender (misdienaar).

Bronnen:
Jegerings J.C., Oud Gestel, tussen Gender en Tongelreep, Drukkerij De Kempen B.V., Hapert 1985, blz. 11. Jan Spoorenberg in 't Gruun Buukske 1992, 72

Louis Coolen 2013