Kerkwijding en kermis in Eindhoven

Kermis bij de ruïne van de kerk van Klooster Mariënhage. (afbeelding uit 't Gruun Buukske 1991)

Kerkwijding en kermis in Eindhoven¹ (1524-1633)

Het kerkwijdingsfeest of de kermis vond zeker vanaf 1524 plaats op der tweede zondag na Pinksteren. Al dinsdags tevoren werd men tijdens de kermisjaarmarkt in de stemming gebracht. Kerk en stad grepen die gelegenheid aan om zaken te vernieuwen. Op kermisdag zelf kwamen de gildebroeders 's morgens om acht uur tezamen om naar de hoogmis in de kerk te gaan.

Later op de dag was er een processie met het H. Sacrament, waarin onder mee de geestelijkheid, de magistraat en de gilden met hun patroonheiligenbeelden meetrokken, de zogenaamde ommegang. Van oudsher stond de volgorde van de deelnemers aan de processie vast. Intussen beierden de kerkklokken of speelde de organist op het carillon van het stadhuis. Soms gaven misstanden tijdens de ommegang aanleiding tot ordemaatregelen.

In de kerk, tijdens de ommegang of tijdens de samenkomst op de Markt werd een spel opgevoerd; als spelers kennen wij de leden van de Broederschap van het H. Kruis en niet nader genoemde speellieden uit 's-Hertogenbosch.
Na de plechtigheden zocht men de herbergen op, waar men elkaar onthaalde op een glas wijn of een pot bier.
Tijdens het feest werd door twee van de drie schutsgilden op de Markt koning geschoten en door de derde elders in de stad; tamboers en speellieden zorgden hier voor de muzikale omlijsting. Het schieten behoeft niet op zondag te hebben plaatsgevonden. Volgens J. Schrijnen² schoten de gilden dikwijls op kermismaandag. Dat kan ook in Eindhoven zo zijn geweest; voor de gilde van St. Catharina staat het sinds 1633 vast.

noten:
1. Dit artikel bevat de conclusie, die werd geschreven aan het slot van een uitgebreid artikel van Jan Melssen, medewerker van het RHCe, over de kerkwijding en kermis in Eindhoven.
2. Dr. Jos Schrijnen, Nederlandsche Volkskunde, (Zutphen z.j.) eerste deel, 271

J.Th.M. Melssen
in: ’t Gruun Buukske 1991, 39