Betsie van Heuven

Maria Elisabeth (Betsie) van Heuven

• Eindhoven 4 augustus 1887

† Eindhoven 4 januari 1967)

Betsie van Heuven.(foto AMGB (Louis) de Wit)

De oostzijde van de Markt op 15-11-1908.
Links het dubbelpand Markt 3, waar de kapper Poulus Derpen zijn zaak had. Aan de rechterzijde de kruidenierswinkel. De van oorsprong twee smalle pandjes werden in 1872 van een extra etage voorzien.
Rechts Markt 4, waar de familie van Heuven zijn Café-Logement had.
(foto AMGB (Louis) de Wit)

Grootvader Franciscus Nicasius van Heuven (1816-1884) is afkomstig uit Heeze. Van beroep is hij timmerman en gehuwd met Elisabeth van der Wegen (1822-1876). Ze verhuizen in 1866 vanuit Woensel naar Eindhoven. Na de invoering van de drankwet vraagt hij een drankvergunning aan en begint in 1881 een café annex logement in een huis aan de Markt nummer 4 in Eindhoven, dat destijds huisnummer 32 had. Hij noemt zich dan tapper/koffiehuishouder.

Zijn zoon Leonardus van Heuven, eveneens timmerman, (Strijp 1851 – Eindhoven 1901) ontvangt in 1885 een drankvergunning en neemt de zaak, die dan Café-Logement wordt genoemd, na de dood van zijn vader over. Hij was gehuwd met Iohanna Maria (van) Engelen, (Leende 1852 – Eindhoven 1908). In dit pand zijn Betsie (Maria Elisabeth 1887) en haar zus Mien (Maria Wilhelmina 1891) geboren. Leonardus van Heuven overlijdt in 1901, waarna de zaak “wed. Van Heuven: Café-Logement” gaat heten. Een lijst van de namen van de gasten is helaas niet bewaard gebleven. Betsie van Heuven, dochter van Leonardus en Iohanna, runt later samen met haar moeder, haar zus Mien en oom Willem (de broer van haar moeder en later tevens voogd) het Café-Logement. Op 19 augustus 1912 trouwt Betsie met Martinus Reinerus Pol, een banketbakker (Voorst 20 november 1883 - Eindhoven 6 december 1951). Het paar gaat in het huis aan de Markt wonen. Na hun huwelijk veranderen zij het Café - Logement in een luxe brood & banketzaak. Daar zijn ook hun vier dochters geboren. Hun enige zoon wordt in het rechts ernaast gelegen pand Markt 5 geboren. Het dubbelpand op nummer 3, links van Markt 4, is al gesloopt in 1909. Daar woonde en werkte aan de linkerzijde coiffeur Poulus Derven en rechts was er een winkel voor bedden en matrassen. Dat is later een kruidenierswinkel geworden.

Rechts van het café-logement stond een woonhuis (Markt 5) uit 1837 (foto 1 uit 1905). Deze woning is gebouwd op de plaats van een pand uit 1651/1652. Sinds 1906 (bevolkingsregister 1900, pagina 13) wordt daar de (hoeden)modezaak ’Modes’ van Josephus Stumpers gevestigd (de deur is naar het midden verplaatst; zie foto 3). Dit winkelpand kopen Martinus Pol en Betsie in 1920. Ze vestigen daar volgens een nieuwe formule de “American Lunchroom”, een banketzaak annex lunchroom. Die formule was uit de Verenigde Staten (de Eerste Wereldoorlog was nog niet zolang geleden afgelopen) overgewaaid. Martinus en Betsie hebben het laten aanpassen aan de eisen die aan een lunchroom en banketzaak worden gesteld. Aan de linkerzijde (zie de foto’s) is de luxe banketzaak ingericht.

Markt 5 rond 1970, waar de American Lunchroom ooit heeft gezeten. (foto AMGB (Louis) de Wit)

Markt 5, waar de American Lunchroom tussen 1920 en 1937 gevestigd was. (foto AMGB (Louis) de Wit)

Martinus maakt ook zelf banket, getuige het persoonlijke recepten-boekje uit 1908 waarin tientallen recepten genoteerd staan. De oudste dochter Mia heeft ook nog enige tijd in de lunchroom gestaan. Buiten wordt reclame gemaakt voor ’Ringers cacao en bonbons’. Martinus zit in het bestuur van Marktbelangen, opgericht in 1908, met mede bestuursleden zoals slager Cleven en sigarenwinkelier Strijbos. Ze bezoeken onder meer jaarbeurzen. Betsie is niet alleen actief in de dekenale Catharinakerk en Paterskerk, maar ook in het zakenleven. Als echte zakenvrouw leidt ze als bedrijfsleidster de lunchroom en de banketafdeling. Ze hebben personeel en Willem Engelen staat nog steeds graag in de keuken. In 1935 neemt ze ook deel aan de Algemene Middenstand en VakTentoonstelling, de Almivato. Voorzitter daarvan is Jan van Gorp van de gelijknamige meubelinrichting aan het Stratumseind.

Martinus en Betsie hebben dus hun zaakjes goed voor elkaar. Dat blijkt o.a. uit de bewaarde correspondentie. Beiden zijn vrome katholieken en Bestie gaat regelmatig met de trein op bedevaart naar Lourdes en Kevelaer. Vanuit het hotel worden brieven geschreven op het luxe briefpapier van het hotel. Ook maken ouders en kinderen regelmatig uitstapjes, ook naar België. Diverse dochters gaan naar de kostschool van de zusters in Aarle Rixtel. Voor de gewone arbeider uit die tijd en zeker in de jaren twintig en dertig, is dat nauwelijks op te brengen.

Na 56 jaar (1881 - 1937) verlaten de generaties Van Heuven en Pol de Eindhovense Markt. Op 31 maart 1937 is de American Lunchroom, ze zijn niet failliet gegaan, door Notaris Daverveldt voor fl. 23.250 verkocht. De actuele waarde daarvan zou in 2012: € 219.428 bedragen. In het pand wordt dan het bekende café Oud Eindhoven van P.J. van der Heijden gevestigd. Martinus en Betsie Pol verhuizen dan naar Strijp. Het zakenleven verandert en gaat in een rustiger tempo door. Tientallen jaren later komt er op deze plaats toch weer familie terug: De Chinese winkel. De eigenaar is een zoon van Jan en Mien van der Heijden – van Heuven, de zus van Betsie.

AMGB (Louis) de Wit november 2013

bronnen:

receptenboekje uit 1908

krantenknipsels, en mondelinge overleveringen door de (schoon)kinderen van MR Pol en ME Pol van Heuven. Met name de oudste dochter, Maria / Mia W.G. de Wit –Pol (1913 - 2008), heeft in vroegere jaren veel kennis overgedragen
't Gruun Buukske jaargang 1987 pagina 53 e.v.