Jos van Kemenade

Kemenade, Josephus Antonius van, burgemeester van Eindhoven

* Amsterdam 6 maart 1937

† Heiloo 19 februari 2020

Burgemeester van Eindhoven van 1988 tot 1992.

Jos van Kemenade (afbeelding website Eindhoven)

Een nieuwe burgemeester

Op 1 maart 1988 werd in de raadszaal te Eindhoven de nieuwe eerste burger van de stad geïnstalleerd: prof.dr. J.A. van Kemenade, die zijn eerste toespraak hield onder de titel 'Terug van weg geweest'. Hij memoreerde hierin, dat zijn voorouders sinds 1545 binnen de grenzen van het huidige Eindhoven hebben gewoond, tegen de grens met Son, en dat zijn grootvader Sjef en vader Evert in het begin van deze eeuw 'om een boterham te verdienen' van hier naar elders waren vertrokken. Wij hebben in het Eindhovense archief een klein onderzoek ingesteld waaraan wij het volgende ontlenen.

Uit het bevolkingsregister van Stratum blijkt, dat grootvader Sjef (Joseph Antonius), geboren te Strijp op 3 mei 1875, met zijn vrouw Anna Maria Kranenkamp, geboren te Doesburg op 10 maart 1878, en onder meer hun kind Evert (Everardus Albertus Maria), geboren te Stratum op 21 januari 1905, op 8 juni 1911 vanuit Stratum naar Doesburg zijn vertrokken. Grootvader Sjef verdiende in Stratum de kost als timmerman, zoals hij bij zijn huwelijk (Stratum, 23 november 1903) en bij de geboorte van zijn vijf kinderen aangeeft. Het gezin werd al spoedig verblijd met een tweeling, waarvan Evert de oudste was. Het vierde en vijfde kind overleden echter spoedig na de geboorte. Grootvader Sjef was een zoon van Everardus van Kemenade(1845-1913, Strijp) en van Wilhelmina Elisabeth van Mierlo (1844-1916, Woensel/Strijp), die te Woensel in het huwelijk waren getreden op 11 juni 1874. Hij staat in Strijp te boek als fabrieksarbeider (1875) en later als meesterknecht(1903).

Everardus was een zoon van Josephus van Kemenade(1801-1869, Strijp) en van Dorothea of Theodora van de Goor (1812-1873, Strijp), die op 14 juli 1838 te Strijp in de echt waren verbonden. Heette hij bij zijn huwelijk nog fabrieksarbeider, enkele jaren later is hij als wever werkzaam, terwijl zijn vrouw dan spinster wordt genoemd. Het gezin woonde op het Schouwbroek.
Josephus was weer een zoon van Leendert (Leonardus) van Kemenade (1761-1810, Woensel/Strijp) en van Anna Maria Wellens (1765-18.., Son/Strijp), die te Strijp op 2 mei 1790 hun huwelijk lieten afkondigen. Na de dood van Leonardus verdiende zijn weduwe de kost als dagloonster (1810), doch in 1838 wordt zij particuliere genoemd, d.w.z. dat zij niet meer werkte om in haar levensonderhoud te voorzien. In het Strijpse volkstellingsregister van 1840 komt zij niet meer voor. Haar overlijden is aldaar niet aangetroffen.
De ouders van Leonardus waren Justinus van Kemenade en Joanna van den Wildenberg, die voor de pastoor van Woensel op 16 juli 1758 in het huwelijk traden. Een van de getuigen was Helena Peters van Kemenade.
Daar de doopinschrijving van Justinus niet te Woensel werd aangetroffen, werd gezocht naar een borgbrief. In een borgbrief stelde vroeger het dorps- of stadsbestuur van meestal de geboorteplaats het plaatselijk armbestuur financieel garant voor het geval een bepaalde persoon en soms ook een van zijn gezinsleden die zich elders ging vestigen armlastig zou worden. De binnengekomen borgbrieven zijn echter in Woensel maar fragmentarisch bewaard en die van Justinus is daar niet bij.

Toen Justinus zijn woning in Woensel kocht, werd hij Joost Jansen van Kemenay genoemd (WoenselR269 fol 131). Het vermoeden bestond, dat Justinus afkomstig was van Son. Dit vermoeden bleek juist. Op 3 mei 1727 werden te Son Johannes en Judocus gedoopt, zoons van Joannes van Kemenade en Elisabeth van Vroonhoven. Ook Justinus (of Judocus) bleek er dus een van een tweeling. Bij de doop van de andere kinderen werd de vader ook wel Joannes Joannis en de moeder Elisabeth Antonii genoemd, zodat we weten dat hun vaders Joannes en Antonius hebben geheten.
Jan van Kemenade trad op 8 mei 1718 te Son in het huwelijk met Elisabeth van Vroonhoven. Hij moet echter al in 1731 zijn overleden, daar zijn weduwe op 27 april 1732 in het huwelijk trad met Joseph van Lieshout. Jan van Kemenade was een zoon van Jan Janszoon van Kemenade, die ook als 'Jan den decker' bekend stond, en van Engel Peter Cornelis. Jan wordt in de jaren 1694-1704 vermeld en zijn vrouw Engel tot 1726. Hun kinderen verdelende ouderlijke nalatenschap in 1731. Jan 'den decker' was een zoon van Jan Jansen Jaspers en ene Catharina, die al in 1659 als weduwe wordt genoemd. Jan Jansen Jaspers voerde de familienaam nog niet, evenmin als zijn vader Jan Jaspers, die land op de Kemenade onder Son bezat en o.a. in 1613 wordt genoemd.
Het is deze laatste Jan Jaspers die als stamvader van de familie Van Kemenade kan worden beschouwd. Hij was getrouwd met een dochter van Jan Peter Denis de jonge van Kemenade, die de hoeve Kemenade onder Son bezat (ca.1585) en wiens vader, Peter Jan Denis, in 1545 de hoeve Kemenade kocht. Vanaf 1549 noemde hij zich naar deze hoeve 'Van Kemenaije'.
We kunnen dus stellen, dat Eindhovens eerste burger inderdaad van de familie afstamt die in 1545 de hoeve Kemenade onder Son kocht en die zich vanaf 1549 'Van Kemenade' noemt. Hij stamt echter niet in mannelijke lijn van de koper af. Zoals meer voorkomt, gaat ook hier de naam via een vrouw - in dit geval de kleindochter van de koper -over op een ander geslacht, nl. dat van Jan Jaspers, wiens kleinkinderen zich Van Kemenade gingen noemen.
Tenslotte nog een opmerking over de hoeve of het goed 'ter Kemenade', dat al in 1380 wordt genoemd. Dit goed -omgracht en voorzien van een ophaalbrug - was gelegen in de parochie Son en niet onder Woensel. Het lag aan de Kanisgraaf of Grote Beek, die thans nog door het gebied Aanschot loopt en in Son in de buurt van de kerk in de Dommel stroomt.

door J.Th.M Melssen, in ’t Gruun Buukske 1988