Singermaatschappij

Isaac Merrit Singer werd in 1811 in de Verenigde Staten geboren. Nadat hij in de jaren veertig enkele weinig succesvolle boormachines had bedacht, construeerde hij in 1851 een naaimachine die beter was dan al de andere die op dat tijdstip in de Verenigde Staten op de markt waren. Dit keer lachte het geluk hem toe. Twee jaar later bouwde hij een fabriek en kon de opmars van de Singernaaimachines beginnen.

Het schijnt niet meer bekend te zijn wanneer het bedrijf in ons land de eerste machines heeft verkocht. Maar dat is voor onze Eindhoven-encyclopedie niet zo belangrijk. Het is veel interessanter om te weten, dat Singermachines in 1888 in Eindhoven werden geïntroduceerd. Nadat Singer enkele weken daarvoor nog in de Eindhovense krant had geadverteerd met het adres van het depot in de Amsterdamse Kalverstraat, bleek uit de krant van 17 november van dat jaar, dat C. van Hoek- Dings op de Demerstraat de alleenverkoop in Eindhoven had gekregen. Weliswaar zou deze firma volgens de Meierijsche Courant van 23 april 1932 al in de jaren vijftig van de vorige eeuw Singermachines hebben verkocht, maar die mededeling mogen we niet serieus nemen want C. van Hoek werd pas in 1851 geboren. Het is zelfs de vraag of Van Hoek in latere jaren ooit naaimachines heeft verkocht, want aanvankelijk was hij pettenmaker van zijn vak en later stond hij als brievenbesteller ingeschreven. Het is dus heel goed mogelijk, dat eigenlijk zijn vrouw de naaimachinewinkel heeft gedreven.

Wellicht had de firma Van Hoek-Dings nog een agent in dienst. In januari 1894 liet Joseph van den Broek uit Gestel de krantenlezers althans weten, voor Eindhoven en omstreken vertegenwoordiger te zijn voor de "Singer-Machiene". De machines waren bij hem op proef te ontbieden, wat zal hebben betekend dat Van den Broek bereid was ze bij potentiële klanten thuis te demonstreren. De prijs behoefde geen bezwaar te zíjn, want de apparaten konden op (wekelijkse) afbetaling worden gekocht.

Nadat Cornelis van Hoek in 1895 was overleden, werd zijn weduwe winkelierster genoemd. Zij overleed in 1901. Twee dochters namen de zaak over. Een van hen staat in het begin van deze eeuw genoteerd als depothoudster.

In de Meierijsche Courant van 28 mei 1903 maakte de Singer-Maatschappij reclame voor een gratis cursus (machinaal) borduren en stoppen. Belangstellenden konden zich in de Volderstraat aanmelden, in de winkel van de dames Van Hoek dus. De cursus bestond uit een theoretisch en een praktisch deel en duurde volgens het bericht veertien dagen. Drie jaar later werd opnieuw voor een dergelijke cursus reclame genaakt. Dat keer had die nog een vervolg, want een maand later werden de borduurwerken die de leerlingen hadden gemaakt in de winkel geëxposeerd.

Volgens het eerder aangehaalde krantenbericht opende de fabrikant later aan de Demer een eigen Singerfiliaal, waarin de dames Van. Hoek de leiding kregen. Uit een bericht uit januari 1908 blijkt, dat toen juist een verhuizing naar de Demer achter de rug was. Aan de nieuwe zaak was een reparatie-inrichting verbonden en verder was er een ruimte ingericht voor het geven van cursussen. Behalve naaimachines voor de huisvrouw waren in de winkel ook machines voor de confectie-industrie en de schoenmakerij te zien. Nog later verhuisde Singer naar het grotere pand Demer 11. (Later, in 1932 was in de oude zaak De Papiermolen gevestigd). Blijkens het eerder aangehaalde krantenbericht had J. Verhagen in 1932 de leiding van de winkel aan de Demer en was de Singer-maatschappij toen nog steeds de grootste naaimachineleverancier in Eindhoven.

De zaak aan de Demer had in de stad nog enkele agenten aan het werk. Mevrouw M.J. Meerbach herinnert zich, dat zij een klein salaris ontvingen plus verkoop- en incassoprovisie. Blijkens een advertentie uit 1926 waren er toen in Eindhoven agenten gevestigd aan de Boschdijk 198, Hoogstraat 168 en Aalsterweg 14. Agenten in de regio hadden in hun gesloten woonhuis de voorkamer als showroom ingericht. Nadat een agent zijn klant een of enkele malen thuis had bezocht, kwam die naar de showroom om zijn of haar keuze maken. In Eindhoven hadden de agenten het moeilijker, want de door colportage verkregen belangstellenden kochten in de Singerwinkel op de Demer. Pas als een agent kon aantonen dat de verkoop door zijn bemiddeling tot stand was gekomen, kreeg hij provisie.

De machines weren nog steeds op afbetaling te koop. De agenten gingen elke week de klanten in hun rayon langs met een boekje met incassoblaadjes, waarop de schuld werd bijgehouden. Zij hadden zegeltjes bij zich van ƒ 0,50, ƒ 0,75, ƒ 1- en ƒ 2,50, die door de klanten in hun zegelboekje konden worden geplakt en als betalingsbewijs golden. Ook van het, geïnde bedrag kreeg de agent provisie.

In 1942 werd het pand gebombardeerd. Daarmee kwam tijdelijk een einde aan het Singerverhaal. Pas op 27 maart, 1953 keerde Singer naar de nieuwe Demer (nummer 24) terug. De Eindhovenaar F.X. Schreuder kreeg de leiding. Hij had eerder Singermachines verkocht in Tilburg. Opnieuw was aan de zaak een werkplaats verbonden en natuurlijk was er ook een leskamer ingericht. In 1965 werd Schreuder opgevolgd door A.J. Meerbach, wiens zuster al sinds 1953 de boekhouding van het filiaal had bijgehouden.

In 1965 werd nog een agentschap geopend aan de Tongelresestraat, maar dat werd tien jaar later weer gesloten. Mevrouw M.J. Meerbach herinnert zich uit de jaren zestig ook nog het mislukte experiment om Singer-ijskasten, was- en strijkmachines te verkopen. Een veel gelukkiger greep waren de breimachines, die in het assortiment werden opgenomen.

In 1971 werd in het Winkelcentrum Woensel (nummer 108, later nummer 57) een tweede zaak geopend, waarvan mevrouw Meerbach al spoedig de leiding kreeg. De nieuwe vestiging werd een succes. In tegenstelling daarmee bleek de moedervestiging aan de Demer op de duur door de stijgende huren niet langer rendabel. In december 1978 verhuisde Singer daarom naar de kleinere winkel Vrijstraat 46. Daar is zij gevestigd gebleven tot zij op 1 juli 1993 werd gesloten.

Tussen 2001 en 2005 is de winkel in Winkelcentrum Woensel opgeheven, want in de adressengids van 2005 is zij niet meer opgenomen.

Bronnen:

• Hoe het begon: Uit het verleden en heden van Eindhovens’ Middenstand, in Eindhovens Dagblad 15 t/m 20 mei 1925
• Singer, Informatie mevrouw M.J. Meerbach
• RHCe, bevolkingsregisters Eindhoven
• index P.C. de Haas-van de Boer
• Meierijsche Courant 23-4-1932
• Eindhovens Dagblad 28-3-1953
• Archief Kamer van Koophandel Eindhoven, dossier handelsregister
  

Jan Spoorenberg 1993