Balthasar Gerards

Balthasar Gerards

Afbeelding van het in deze tekst vermelde boek Balthasar G.

Iedereen in Eindhoven kent wel de belegeringsprentjes van Eindhoven uit 1583. Zij zijn vele malen gepubliceerd en apart in de handel gebracht, in allerlei formaten. Wat echter tot heden velen onbekend was, is dat Balthasar Gerards (1557-1584) bij die belegering aanwezig is geweest!
Een van de vele in 1984 - het Willem van Oranjejaar - verschenen boeken is het prettig leesbaar werkje van Peter Paul de Baar, Els Kloek en Torn van der Meer "Balthasar G. Het relaas van een katholieke jongen die Willem van Oranje vermoordde en bijna heilig verklaard werd" (Uitgeverij Syndikaat Amsterdam).

Hierin wordt verhaald, dat Gerards - nadat Oranje in 1580 vogelvrij was verklaard - in maart 1582 bij zijn neef Jean Duprel in Luxemburg aankwam. Duprel was secretaris van graaf Pieter Mansvelt, gouverneur van het hertogdom Luxemburg en bevelbevelhebber van het leger van de koning. Hij nam Gerards in dienst als schrijver. Hierdoor zou ook Gerards de bevelhebber op zijn veldtochten vergezellen. Zo dacht hij in de buurt van Oranje te komen, dan over te lopen en zijn moordplan uit te voeren. Hij wilde dit doen door de lakstempels van Mansvelt te stelen en deze aan Oranje te overhandigen. In november 1582 trok hij met het leger richting Brussel. De winter werd doorgebracht in Doornik. In het voorjaar van 1583 werden door het leger enige steden veroverd, waaronder Eindhoven. Daarna trok het leger weer naar Luxemburg, zodat Gerards van zijn oorspronkelijk plan moest afzien. In maart 1584 nam hij zelf ontslag en twee maanden later kwam hij in Delft aan, met de lakstempels van Mansvelt. De rest van het verhaal is eenieder wel bekend.

Het enige wat ons bevreemdt in dit verhaal is de naam van de Spaanse bevelhebber, die in Houbens geschiedenis van Eindhoven consequent Karel, graaf van Mansvelt wordt genoemd, terwijl hier toch sprake is van een Pieter. Ook kwam Karel niet vanuit Doornik naar Eindhoven, doch vanuit de omgeving van 's-Hertogenbosch. Dit laatste kan echter door de beknoptheid van bovengenoemd werkje toch juist zijn. In ieder geval is Gerards - volgens zijn eigen getuigenis- bij de belegering van Eindhoven aanwezig geweest!

Jan Melssen in ’t Gruun Buukske 1984