Tongelreep

De Tongelreep

Het Nederlandse deel van de Tongelreep is circa 18,5 km lang en ontspringt in het Belgische Klein Brogel. Daar heet hij Warmbeek. Via de Achelse Kluis, het Leenderbos, de Valkenswaardse visvijvers en Waalre komt hij bij de sportvelden aan de Aalsterweg Eindhoven binnen. Via de Genneperparken stroomt hij achter het Van Maerlant-lyceum in de Dommel. Al sinds de middeleeuwen zijn er wijzigingen aan de loop van de Tongelreep uitgevoerd. Ingrijpend was de kanalisatie in 1890 van het deel ten westen van het huidige Leenderbos ten behoeve van de aanleg van visvijvers. Ten zuiden daarvan kanaliseerden de monniken van de abdij van Achel de beek ten behoeve van hun landbouwbedrijf. Nadat het landbouwbedrijf van de Achelse Kluis werd opgeheven, is de grond in het dal van de Tongelreep in 1989 verkocht aan natuurbeschermingsorganisaties die de natuurlijke toestand weer hebben hersteld.

In de oudst beschreven bronnen over de Tongelreep is er in 1402 sprake van een akker te Leende 'aan de Tongelreep' en in 1409 van een huis aan de Tongelrepe. De huidige naam is vastgelegd in het Reglement op het onderhoud van de watergangen van het waterschap (1927) en komt dus overeen met de meest oude bron. In oude protocollen komen verder nog voor; die stroem gheheyten die Tongereep, aan de Tongelreept, die Tonghereep en de Tongreep. Taalkundigen geven aan dat de oorspronkelijke naam uit Tonger(epe) is ontstaan. In de loop van de tijd verbasterde dit tot Tonge-reep en het huidige Tongelreep. Het woord Tonger wordt in verband gebracht met de volksstam van de Tungri. Het tweede woord epe is een afleiding van het Germaanse apa dat in de Frankische tijd een algemeen woord was voor de aanduiding van kleine beken en rivieren. (Zo ook de vele Aas in Brabant en de sop en sep in Keersop en Rosep).

Bron: het ontstaan van de naam: info Waterschap de Dommel).
Bron: Jegerings J.C., Oud Gestel, tussen Gender en Tongelreep, Drukkerij De Kempen B.V., Hapert 1985, blz. 11.

Louis Coolen 2013