Vorsters in Stratum, Gestel en Strijp

Een oud paas- en nieuwjaarsgebruik

In tegenstelling tot Eindhoven en Woensel, die elk een eigen schepenbank hadden, bezaten Stratum, Gestel en Strijp één schepenbank voor de drie dorpen gezamenlijk.
Tot 1786 werd in het gebied van deze dingbank nog het oude gebruik in ere gehouden, dat de vorster¹ met nieuwjaar en Pasen een omgang door de drie dorpen maakte, waarbij hij van de ingezetenen eieren en geld ontving en van sommige inwoners bovendien nog een "verering" (geschenk)" kreeg.

Omdat.de schout en de schepenen van de drie dorpen blijkbaar gevaren voor omkoping zagen - zij spraken zelf van "inconvenienten die uit sodanige omgangen en genietinge van presenten konnen resulteren" - "vroegen en verkregen zij in 1786 toestemming van de Raad en Rekenkamer van de Prins van Oranje om het oude gebruik af te schaffen en de vorster als schadevergoeding jaarlijks ƒ 12,- te betalen uit elk van de drie gemeentekassen.

Indien we aannemen, dat het totaalbedrag van ƒ 36,- ongeveer de waarde vertegenwoordigde van de opbrengst van de "paashuys en oigst welke jaarlijks bij de ingezetenen wierd opgehaalt", dan heeft de opbrengst van de collecten een belangrijk deel uitgemaakt van de inkomsten van de vorster, want uit de dorpsrekeningen blijkt, dat de vorster vóór de nieuwe regeling inging jaarlijks van elk van de drie dorpen een traktement van ƒ 15,20 ontving.

Het gebruik dat de pastoor of de koster met Pasen een omgang door de parochie maakte om eieren en geld op te halen was algemeen bekend. Dat de vorster dit in het gericht van de dingbank deed is een variant, waarvan het bestaan in meer steden of dorpen onbekend is.

noot: 1: een omschrijving van de functie van een vorster volgens nl.wikipedia.org:
Een vorster (ook: dorpsdienaar) was tijdens het feodale tijdperk een functionaris in het dorpsbestuur die onder meer de functie had van deurwaarder. De term was vooral in zwang in het Hertogdom Brabant. De vorster moest dagvaardingen bezorgen namens de schepenbank. Ook las de vorster vaak de besluiten van autoriteiten, zoals de hertog of de hoogschout, en had aldus de functie van gerechtsbode. Vaak was de vorster tevens een soort ordebewaarder en assistent van de schout. De functie van vorster stond dan ook in aanzien.
Na de opheffing van het feodale stelsel werd een deel van de functies van de vorster overgenomen door de veldwachter (garde champêtre).

J. Spoorenberg jr.
in: ’t Gruun Buukske 1976-109