Justitia

Het pand Justitia, de rechtbank aan het Stratumseind

Eindhoven kreeg in 1232 stadsrechten. Daarbij werd onder andere geregeld, dat de stad zelf rechtspraak mocht uitoefenen.

In 1811, tijdens de napoleontische tijd, krijgt Eindhoven een Rechtbank van Eerste aanleg, die gevestigd wordt in het pand De Klopper aan Rechtestraat 53.Het gebouw blijkt niet te voldoen. Daarom betrekt de overheid vanaf 1818 het voormalige logement De Sterre (of De Groote Sterre) aan Stratumseind 32.

In 1838 wordt de rechtbank van eerste aanleg vervangen door de arrondissementsrechtbank. Daarna wordt het voormalig logement gedeeltelijk afgebroken. Het nieuwe pand in de strenge neoclassicistische stijl wordt in 1843 in gebruik genomen. Een deel van het gebouw wordt ingericht als huis van arrest, waar gevangenen korte tijd verblijven.

Na een wetswijziging in 1877 werd de arrondissementsrechtbank in Eindhoven vervangen door een kantongerecht. Burgers konden daar procederen met betrekking tot zaken van huur, huurkoop, arbeidsovereenkomsten en geldvorderingen tot een geringe hoogte. De overige zaken moesten door de rechtbank in ’s-Hertogenbosch worden behandeld.

Het binnenpleintje van het gerechtsgebouw met zicht op een deeltje van de vroegere gevangenis

Circa 1922 wordt het gebouw door meerdere overheidsinstanties, zoals het Kadaster en Staatsbosbeheer gebruikt, omdat het pand te groot (en te duur) is voor alleen de justitiële functie. In 1965 verhuizen de rechters en nemen het nieuwe kantongerecht (op de hoek van de Oude Stadsgracht en het Stadhuisplein, ontworpen door architect J. Kruger) in gebruik.

Tussen 1965 en 1969 heeft de belastingdienst het pand in gebruik; die verhuist dan naar de Karel de Grotelaan. Vervolgens is het pand door het Rijk verkocht aan de gemeente Eindhoven. Museum Kempenland (1971 tot 1984) en kunstuitleen De Krabbedans (1971 tot 1998) zijn de eerste huurders. Tegelijkertijd doet een deel van het pand vanaf deze jaren als café (o.a. De Rechter) dienst.

In 2013 opende de nieuwe eigenaar, architect/ontwikkelaar Marco Aartsen in een zowel het intern als extern gerenoveerde pand cafe "De Oude Rechter". Een deel van het pand wordt verhuurd aan kleine zelfstandigen.

Het pand is overigens ook al in 1910, in 1971 en in 1994 grondig verbouwd.

Bronnen:

• Eindhovens verborgen Verleden, J. en B. Hüsken, Zaltbommel, 2006
• De Krabbedans, J. Stalpers, J. Melssen en A. Thijssen, Eindhoven, 1984